Möminlər Allahın razılğını qazanmağı hər şeydən öndə tutarlar

Quran əxlaqını yaşamayan kəslər, nəfslərini sahiblənmələri və qoruyub gözləmələri lazım olan bir varlıq olaraq görərlər. Var gücləriylə onu dəstəkləməyə, onun istəklərini yerinə yetirməyə və müdafiəçiliyini etməyə səylərlər. Bütün həyatlarını; ideallarını, dostluqlarını, dünyagörüşlərini nəfslərinin tələbləri istiqamətində istiqamətləndirərlər. Nəfslərini, sanki itaət edib tabe olmaqla, nə istəsə yerinə yetirməklə öhdəçilikli olduqları bir güc kimi görərlər. Ona uyğun gəldikləri təqdirdə xoşbəxt ola biləcəklərinə inanarlar.

Halbuki bu düşüncələr çox səhv bir inanca dayanmaqdadır. Allah Quranda nəfsin həqiqi mövqeyini və insanları necə bir sona doğru gedecəyini bildirmişdir. “Mən özümü təmizə çıxartmıram. Rəbbimin rəhm etdiyi kimsə istisna olmaqla, nəfs (insana) pis işlər görməyi (şəhvətə uymağı) əmr edər. Həqiqətən, Rəbbim bağışlayandır, rəhm edəndir!” (Yusif Surəsi, 53) ayəsiylə bildirdiyi kimi, nəfs Allahın diləməsi xaricində insanı daim pisliyə sövq edər. Bu səbəblə insan ona uyğun gələrək deyil, tam tərsinə ancaq ondan çəkinərək xöşbəxtliyə və hüzura qovuşa bilər. İnsanın nəfsini sahiblənib, sanki bir kölə kimi onun istəklərinə boyun əymək yerinə, nəfsini öz buyruğu altına alması və onu istədiyi kimi istiqamətləndirməsi lazımdır.

Nəfs bir çox pisliklə birlikdə yaradılmışdır, əsl olan vicdanın səsini dinləyib yaxşılıqdan yana hərəkət etməkdir. Əksində isə adama Allahın razı olmayacağı bir əxlaqı mənimsədəcək, dünyada və axirətdə onu böyük bir hüsrana aparacaq. Nəfsini öyrədə bilməsi üçün isə, Allah insanın vicdanına hər cür pislikdən çəkinmənin və yaxşılığı yaşamanın yollarını ilham etmişdir. Quranda insanın qurtuluş yolu belə xəbər verilməkdədir:

And olsun nəfsə və onu yaradana (ona biçim verənə); Sonra da ona günahlarını və pis əməllərdən çəkinməsini (xeyir və şəri) öyrədənə ki, Nəfsini (günahlardan) təmizləyən mütləq nicat tapacaqdır! Onu (günaha) batıran isə, əlbəttə, ziyana uğrayacaqdır. (Şəms Surəsi, 7-10)

İman edənlər Quranı özlərinə rəhbər etdikləri üçün bu əhəmiyyətli həqiqətin fərqindədirlər. Bu səbəblə daim vicdanlarının səsinə uyğunlaşdırar. Dərin iman sahibi olmayan insanlar isə, bu həqiqəti bilmələrinə baxmayaraq bəzən nəfislərinin istəklərinə məğlub düşə bilərlər. Bunun nəticəsində dünya həyatına bağlı bəzi mövzular onlar üçün Allahın razılığını qazanmaqdan daha əhəmiyyətli bir hala gələr. Yaxşı bir iş sahibi olmaq, yaxşı bir evlilik edə bilmək, yaxşı bir yoldaş ətrafı əldə edib etibar qazana bilmək, zəngin olub lüks bir həyat yaşamaq, dünya həyatının bütün nemətlərindən ola bildiyincə faydalana bilmək kimi mövzular bu insanların həyatda əsl məqsədləri ola bilər. Burada səhv olan, söz mövzusu insanların bu mövzuları Allahın razılığını qazanmaqdan daha əhəmiyyətli görmələri, bütün bunları Allahın məmnuniyyətinə seçmələridir. Yoxsa əlbəttə ki bütün bu sayılanlar insanların dünya həyatında qanuni olaraq sahib ola biləcəkləri şeylərdir.

Bu dünyagörüşünə sahib olan insanlar ümumiyyətlə Allaha, axirətə və hesab gününə iman etməzlər. Yalnız dünya həyatından istifadə edərək nəfslərini məmnun edə bilmək üçün yaşayarlar. Kimi insanlar isə ürəklərində dünya həyatına və nəfislərinə qarşı ciddi bir bağlılıq olduğu halda, bunu insanlardan gizləmək istəyərlər. Allaha iman etdiklərini, dünya həyatındakı əsl məqsədlərinin Allahın razılığını qazanmaq olduğunu söylərlər, bütün səylərinin bunun üçün olduğunu qarşıya qoyarlar. Bəlkə bir çox mövzuda Quran əxlaqına bənzər rəftarlar sərgiləyə bilərlər amma, nəfislərinin istəkləriylə zidd düşdüklərində dərhal həqiqi üzlərini göstərərlər. Çünki həqiqətdə Quran əxlaqını, ancaq “mənfəətləriylə zidd düşmədiyi müddətcə və mənfəətlərinin icazə verdiyi ölçüdə” yaşamaqdadırlar.

Gündəlik həyatda bu vəziyyətin müxtəlif nümunələrinə rast gələ bilmək mümkündür. Məsələn gələcək narahatlığa qapılan bir kimsə, dünya həyatında özünün və ailəsinin maddi ya da mənəvi mənfəətlərini zəmanət altına almasının, Allahın razılığını qazanmaqdan daha əhəmiyyətli olduğunu düşünər. Quran əxlaqına uyğun bir səy içərisində olması lazım olarkən, şəxsi mənfəətlərini daha əhəmiyyətli görə bilər. Həqiqi mənada iman etməyən və Allahın razılığı yerinə öz mənfəətlərini güdən bu kimi səmimiyyətsiz insanların ruh halına Quranda belə diqqət çəkilmişdir:

Ona görə də qəlblərində mərəz (nifaq xəstəliyi) olanları onların (yəhudi və xaçpərəstlərin) içində vurnuxan və: “Bizə bir fəlakət üz verməsindən (islamın məğlubiyyətindən) qorxuruq”, - deyən görərsən. Amma, ola bilsin ki, Allah (möminlərə) bir zəfər gətirsin və Öz tərəfindən elə bir iş qursun ki, onlar (münafiqlər) ürəklərində gizlətdiklərindən (küfr və nifaqdan) peşman olsunlar. (Maidə Surəsi, 52)

Bu əxlaqdakı bir adam hər işin Allahın idarəsində və ancaq Onun icazəsiylə reallaşdığını düşünməz. Halbuki bu anda olduğu kimi gələcəkdə də qarşısına çıxacaq olan hər hadisə, ancaq Allahın icazəsiylə yaşanacaq. İnsan nə tədbir görürsə görsün, nə qədər çox səy göstərirsə göstərsin, əgər bir çətinliklə qarşılaşacaqsa buna maneə törətməyə gücü çatmayacaq; Allah dilədisə bu hadisə yaşanacaq. Eyni şəkildə əgər bir yaxşılıqla qarşılaşacaqsa, buna da maneə törətməyə kimsənin gücü çatmayacaq və bu yaxşılıq Allahın diləməsiylə reallaşacaq.

Bu həqiqətin şüurunda olan bir insan, dünya həyatından və gələcəyindən yana heç bir narahatlığa qapılmaz. Səmimi olduğu, daim Allahın razılığını güddüyü müddətcə, Allahın köməyi, rəhməti və dəstəyi Allahın icazəsiylə mütləq onunla birlikdə olacaq. Allah Quranda iman edənlərə bu rəhmətini “O kəslər ki, haqsız yerə, ancaq “Rəbbimiz Allahdır” - dediklərinə görə yurdlarından (Məkkədən) çıxarıldılar. Əgər Allah insanların bir qismini digər qismi ilə (müşrikləri möminlərlə) dəf etməsəydi, sözsüz ki, içərisində Allahın adı çox zikr olunan soməələr (rahiblərin yaşadığı monastırlar), kilsələr, məbədlər (yəhudi məbədləri) və məscidlər dağılıb gedərdi (darmadağın edilərdi). Allah Ona (öz dininə) yardım edənlərə, şübhəsiz ki, yardım edər. Həqiqətən, Allah yenilməz qüvvət, qüdrət sahibidir!” bu ayəsiylə müjdələmişdir. Bütün nemətləri özünə çatdıracaq olanın yalnız Allah olduğunu unudan bir kimsə isə, bunları öz səyiylə əldə edə biləcəyini düşünüb dünyanın arxasında qaçmaqla böyük bir yanılmaya qapılar.

Səmimi iman edən kəslər üçün, həyatları boyunca qarşılaşacaqları heç bir hadisə, Allahın razılığını qazanmaqdan daha prioritetli ola bilməz. Nə dünya malı,  nə gələcək qayğısı, nə zənginlik, nə də mövqe və etibar kimi mövzular onlar üçün Allahın bəyəndiyi əxlaqı yaşamaqdan daha əhəmiyyətli deyil. Bu məqsədləri uğrunda, çətinlik içərisinə girmələri gərəksə də əsla taviz veməzlər. Allahın razılığını qazana bilmək üçün hər cür fədakarlığı sevə sevə gözə alarlar. Allahın dostluğunun, sevgisinin və rəhmətinin, dünya həyatının heç bir nemətləriylə müqayisə edilə bilməyəcək və heç bir şeyə dəyişilməyəcək qədər böyük və qiymətli nemətlər olduğunun fərqindədirlər. Quranda möminlərin bu xüsusiyyətləri belə bildirməkdədir:

De: “Mənim namazım da, ibadətim də, həyatım və ölümüm də aləmlərin Rəbbi Allah üçündür! (Ənam Surəsi, 162)

Allah, şübhəsiz ki, Allah yolunda vuruşub öldürən və öldürülən möminlərin canlarını və mallarını Tövratda, İncildə və Quranda haqq olaraq vəd edilmiş Cənnət müqabilində satın almışdır. Allahdan daha çox əhdə vəfa edən kimdir? Etdiyiniz sövdəyə görə sevinin. Bu, böyük qurtuluşdur (uğurdur)! (Tövbə Surəsi, 111)

Bir başqa ayədə isə, saleh möminlərin Rəbbimizin razılğını qazana bilməyi nəfslərinin istəklərindən üstün tutduqları bildirilməkdədir:

İnsanların eləsi də vardır ki, Allahın razılığını qazanmaq yolunda (Allah rizası üçün) öz canını fəda edər. Allah öz bəndələrinə qarşı çox mehribandır! (Bəqərə Surəsi, 207)

Möminlər ayələrdə ifadə edildiyi kimi Allahın razılığını qazana bilmək üçün lazım olduğunda heç düşünmədən hər şeydən infaq edə bilərlər. Allahın axirətdə özlərini, hər şeyin daha gözəliylə mükafatlandıracağını bilər, dünya həyatlarını heç bir zaman üçün öz mənfəətləri, rahatları arxasında qaçaraq keçirməzlər. Etdikləri fədakarlıqlar qarşısında da insanlardan yana heç bir qarşılıq gözləməz, yalnız Allahın razılığını qazanmağı ümid edərlər. Quranda möminlərin bu əxlaqı belə bildirmişdir:

(Və sonra da yedirtdikləri kimsələrə belə deyərlər: ) “Biz sizi ancaq Allah rizasından ötrü yedirdirik. Biz sizdən (bu ehsan müqabilində) nə bir mükafat, nə də bir təşəkkür istəyirik. (İnsan Surəsi, 9)

 << Geri